Jak stosować metodę czytania globalnego w zależności od wieku dziecka?
Każde dziecko rozwija się indywidualnie, dlatego podział wiekowy jest tylko wskazówką, jak należy je uczyć czytania metodą globalną. Przede wszystkim, dziecko należy obserwować. Jeśli jest na wyższym lub niższym etapie rozwoju niż wskazywałby na to wiek, wówczas modyfikujemy sposób nauczania.
Kiedy zacząć?
Dzieci po urodzeniu mają niedojrzałą ścieżkę wzrokową i przez pierwsze miesiące nie widzą zbyt wyraźnie. Dla nich doskonałym pomysłem jest pokazywanie kontrastowych kart do stymulacji wzroku. Są to obrazki o wyraźnych konturach, na początku czarno-białe, później z dodatkiem innych kolorów (np. czerwonego, żółtego). Można je dziecku powiesić przy łóżeczku i na ścianie. Takie wyraźne obrazy, w przeciwieństwie do pastelowych, rozmytych kolorów, są dla niego zachętą do ćwiczenia wzroku.
Dziecko intensywnie uczy się mówić i podobnie będzie przyswajać pokazywane mu wyrazy. Co więcej, nauka czytania w tak wczesnym okresie przyspiesza jego mowę i poszerza słownictwo.
Na tym etapie skupiamy się na pojedynczych wyrazach, pokazując je dziecku wielokrotnie w ciągu dnia. Oczywiście nie oczekuj, że zacznie je czytać na głos. Mowa rozwinie się później niż umiejętność czytania.
Kluczowe zasady:
- Sesje są krótkie i częste.
- Pokazujemy słowa bardzo szybko i często dodajemy kolejne.
O ile dziecku, które jeszcze się nie przemieszcza, mogliśmy pokazywać dużo słów za jednym razem, to półroczny bobas zaczyna eksplorować otoczenie wokół i dlatego sesje muszą być maksymalnie krótkie.
Zaczynamy naukę od tego, co jest najbliższe dziecku, czyli od części ciała, imion członków rodziny, słownictwa domowego (jedzenie, sprzęty, przedmioty dziecka, zwierzęta, czynności dziecka).
Wielkość czcionki jest tutaj istotna, wyrazy powinny mieć ok. 7.5-8cm wysokości.
Czytanie globalne – małe dziecko (12-18 miesięcy)
Dziecko nabiera wprawy w poruszaniu się. Aktywność fizyczna jest dla niego szczególnie ważna. Przygotujmy się na to, że nie będzie w stanie oglądać od razu kilku wyrazów na raz. Podstawowa zasada to kończenie sesji zawsze w tym momencie, w którym widzimy, że dziecko chce już skończyć.
Dla tak aktywnego dziecka optymalne może być pokazywanie 2-3 kart za jednym razem. Najlepiej jeśli nasz program będzie opierał się na wielu bardzo krótkich sesjach. Małe dzieci mają ogromną potrzebę badania otoczenia. Mogą chcieć brać pokazywane karty do ust, drzeć itp. Nie oburzajmy się, tylko pokazujmy je tak, by były poza zasięgiem dziecka. Niektórzy rodzice wykorzystują moment, kiedy dziecko siedzi w krzesełku przy stole albo w kąpieli.
Kluczowe dla tego etapu rozwoju umysłowego dziecka, jest stosowanie pojedynczych wyrazów i wyrażeń. Ponieważ maluch jest stale w ruchu, jest mu trudno na dłużej skupić swoją uwagę. Nie eliminuje to jednak możliwości przechodzenia z nim przez wszystkie etapy nauczania, z zastosowaniem książeczek włącznie.
Pokazujemy dziecku wyrazy z najbliższego otoczenia. Wprowadzamy też przymiotniki z użyciem przeciwieństw (duży-mały, wesoły-smutny), które umożliwiają tworzenie wyrażeń. Pamiętamy o stosowaniu form w rodzaju męskim, żeńskim i nijakim. Dzięki temu tworzone wyrażenia dają możliwość stosowania wszystkich wcześniej poznanych rzeczowników, np. wesoły tata, uśmiechnięta mama, zielone krzesło itp.
Zależnie od wieku i etapu rozwoju dziecka, można do wyrazów z przymiotnikami dodawać obrazki (np. kolory) – zwłaszcza podczas sesji komputerowych. Istotne jest to, żeby najpierw pokazać wyraz a potem ilustrację, tak by nie odciągała ona uwagi od tekstu.
Więcej na temat sesji komputerowych podczas nauki globalnego czytania znajdziesz w artykule: Komputer jako narzędzie do nauki globalnego czytania.
Czytanie globalne – małe dziecko (18-30 miesięcy)
Półtoraroczne dziecko ma już swoje preferencje i lubi decydować o tym, czym się zajmuje. Dlatego kluczowe jest staranne dobieranie słów – szczególnie na początku nauki. Wybierz więc takie słowa, które będą ciekawe dla twojego dziecka. Wszystkie inne pokażesz mu później, kiedy już przyzwyczai się do codziennych sesji. Jeśli w ciągu dnia dziecko pyta o jakieś rzeczy lub zjawiska, trzeba je uwzględnić w pokazywanym słownictwie. Najłatwiej będzie to zrobić modyfikując lekcje pokazywane w komputerze.
Pamiętaj – zaczynaj stopniowo. Pierwszego dnia pokaż tylko jeden zestaw pięciu wyrazów. Co kilka dni dodawaj kolejną grupę wyrazów. Wykorzystaj momenty, kiedy dziecko jest w dobrym nastroju. Staraj się, żeby sesje były zabawne. Tak dobieraj wyrażenia i zdania, by dziecko chciało je oglądać i śmiało się razem z Tobą.
Kolejna zasada – jak najszybciej przejdź do wyrażeń dwuwyrazowych oraz prostych zdań, dając dziecku wystarczającą ilość wyrazów do ich zrozumienia. Dla takiego dziecka najbardziej odpowiednie są zestawy kart z poziomu 1, np. książeczka „Urodziny”, która składa się z prostych zdań. Do jej samodzielnego przeczytania, Twoje dziecko potrzebuje tylko 24 wyrazy. Wyrazy są zabawne, choć nadal dotyczą najbliższego otoczenia dziecka. W tym wieku można już wprowadzać słownictwo dotyczące emocji, a także bardziej wyszukane przymiotniki i przysłówki. Warto pytać dziecko, jakie słowa chciałoby zobaczyć.
Czytanie globalne – małe dziecko (3-4 lata)
Dziecko w wieku przedszkolnym nie jest już tak otwarte na to, czego się uczy, i w jaki sposób się uczy. Nadal przyswaja wiedzę bardzo szybko, lecz nie tak szybko jak niemowlę. Z całej nauki czytania najbardziej interesuje je czytanie książek. Tymczasem musi zacząć od pierwszego etapu, czyli pojedynczych wyrazów.
Im starsze dziecko, tym szybciej przechodzimy od wyrazów do wyrażeń i zdań tak, by dziecko jak najszybciej mogło użyć poznane słowa w nowym kontekście, samodzielnie czytając książeczki. Najpierw jednak, każdy wyraz musi być wielokrotnie powtórzony w formie wyrażeń oraz zdań prostych i złożonych. Bardzo ważne jest wywołanie u dziecka swobodnego podejścia do nauki, poprzez nastawienie na zabawę. Pamiętamy również o codziennym wprowadzaniu nowych wyrazów.
Po to by nauka była atrakcyjna, należy jeszcze staranniej dobierać słowa. Dziecko powinno razem z Tobą współdecydować, jakich wyrazów będzie się uczyć. Oczywiście możesz również zaskakiwać je nieznanymi a przez to, intrygującymi słowami. Na przykład, ucząc dziecko kolorów, zamiast tych podstawowych, wykorzystaj bardziej wyszukane barwy: kanarkowy, morski, miedziany, liliowy itp. W ten sposób utrzymasz zainteresowanie dziecka i wzbogacisz jego słownictwo.
Warto łączyć pokazywanie wyrazów z wiedzą encyklopedyczną z obszaru zainteresowań Twojego dziecka. Możesz na przykład stworzyć prezentację logotypów marek samochodowych połączonych ze zdjęciami modeli aut, czy też – jeżeli dziecko się tym interesuje – prezentację rodzajów bakterii.
Czytanie globalne – dziecko 4-6-letnie
Dziecko, które jest w wieku przedszkolnym, nadal może bardzo szybko nauczyć się czytać. Znacznie szybciej niż siedmiolatek. Jednak, nie będzie uczyło się w tak zawrotnym tempie, jak dziecko roczne czy dwuletnie.
Większość dzieci w tym wieku potrafi rozpoznawać wyrazy ze swojego otoczenia bez wcześniejszej pomocy rodziców, np. własne imię, marki reklamowane w telewizji itd. Chce samodzielnie czytać książki i ta umiejętność jest dla niego powodem do dumy. Możemy więc dać mu wspaniały prezent w postaci umiejętności szybkiego czytania, jeśli będziemy uwzględniać jego zainteresowania.
Czteroletnie dziecko jest żądne wiedzy, zadaje mnóstwo pytań i ma dużo do powiedzenia. Dlatego jeszcze bardziej niż 3-latek, powinno uczestniczyć w tworzeniu swojego programu czytania. Podczas przygotowywania sesji należy razem z nim ustalić, o czym chce się uczyć. Wybieraj słowa, które zaciekawią dziecko. Wykorzystuj mniej znane i bardziej wyszukane synonimy, np. zamiast „szybki” – „gwałtowny”, „dziarski”, „skoczny”, „zwinny”, „rwący”.
Dwu i trzyletnie dzieci mogą mieć ochotę do głośnego powtarzania lub wykrzykiwania słyszanych słów. Nie zabraniamy im tego, jeśli tylko chcą. Nie powinniśmy natomiast zachęcać dzieci do głośnego czytania. Dlaczego? Ponieważ to bardzo spowalnia tempo czytania, a co za tym idzie, zmniejsza rozumienie czytanego tekstu. Jest to męczące i nienaturalne. Jak słusznie zauważa Doman „czytanie odbywa się za pośrednictwem oczu i drogi wzrokowej a nie ust i aparatu mowy”, dlatego pozwól swojemu dziecku czytać po cichu.
Podsumowując, im starsze dziecko, tym:
- wolniej przyswaja nowe fakty (pojedyncze wyrazy);
- szybciej chce przejść do czytania książek;
- ciekawsze powinno być słownictwo;
- częściej trzeba z nim uzgadniać, czego chce się uczyć.
Nie obawiaj się pokazywać dziecku trudnych wyrazów. Dzieci w wieku 3-4 lat, nie muszą ograniczać się do słów takich jak „oko” czy „mak”, a według wielu logopedów, wręcz nie powinny. Nie tylko dlatego, że takie proste wyrazy są dla nich mało ciekawe. Dzieci uczą się globalnie, czyli nie potrzebują składać wyrazów z głosek lub sylab. One te wyrazy postrzegają całościowo. Robią im „zdjęcie” (wykorzystują pamięć fotograficzną). Im ciekawszy wyraz, tym chętniej dziecko go zapamięta. Być może, nie będzie w stanie od razu poprawnie go wymówić, ale rozpozna bez problemu. Zwróćmy uwagę, jak fenomenalną pamięć wzrokową mają małe dzieci. Trzylatek jest w stanie z daleka odróżnić marki samochodów, rozpoznaje szyldy reklamowe i nazwy znanych firm.